Voor ik begin met schrijven ga ik gewoon ergens naar staren.

Baban Kirkuki is al dichter sinds de middelbare school. In 1995 publiceerde hij in Irak zijn eerste gedicht, in 1999 kwam hij naar Nederland en zijn eerste bundel publiceerde hij in 2006. Inmiddels heeft hij 4 bundels geschreven en is hij deel van het Utrechts dichtersgilde. We zitten aan de straatkant in het Louis Hartlooper Complex als ik hem vraag naar zijn schrijfgewoonten. Hoe is het als dichter om te schrijven en wat betekent inspiratie?

Ga je meteen schrijven?

Nee ik schrijf later pas. Eerst ga ik gewoon ergens naar staren. Een dichter is altijd bezig met onderzoek en bewust en onbewust zoekt een dichter naar ontdekkingen. Ik ga iets oppakken, omdraaien, aanraken. Ik ga de buitenwereld verkennen en die uitdagen door interactie te hebben.

Soms als ik iets wil weten, zoek ik het wel op. Mijn laatste bundel gaat bijvoorbeeld over een camera en die zoomt in en uit en dan zoek ik op hoe dat precies werkt.

Hoe schrijf je?

Meestal met pen en papier en op de laptop. Maar gedichten schrijf ik liever met pen. Ik hou ervan een pen aan te raken en thuis heb ik een vulpen waarmee ik schrijf. Schrijven heeft mij veranderd. Vroeger had ik per se dingen nodig: een notitieblok, een bepaalde pen. Nu ben ik relaxter en schrijf ik meer met plezier.

Het is net als met autorijden, dat wordt makkelijker na een tijd. Meestal schrijf ik ’s avonds als mensen gaan slapen en de vogels hun avonddutje hebben en als de stilte om mij heen heerst. Met de stilte word ik losser.

Heb je schrijfrituelen?

Ja, de koffie moet klaarstaan. Ik maal het zelf met bonen van Lavazza. Ik hou van kwaliteit.

Geloof je in inspiratie?

Jazeker! De analyse van een dichter is anders. Als jij hier naar buiten kijkt, zie je regen, de bus en mensen op de fiets. Maar ik zie de lampjes aan het terras. Dan denk ik aan Tolstoj en een gedicht van Pushkin of van Rumi. Ineens wordt de lamp in die tijd neergezet.

Of een boom die ik zie verandert in een Russische dichter. Dat komt doordat die dichter ooit zei dat hij was als een boom die altijd op één been staat. Dingen die ik zie, zet ik om naar mijn eigen fantasie of ervaring. Er komt een schilderij dat ik zag of literatuur die ik las. Soms ben ik in andere tijden, terwijl ik aan de Oudegracht ben. Wat je ziet en ervaart hangt van je kracht af, van je nieuwsgierigheid in het leven.

En wat doe je dan, als je de lamp in een andere tijd hebt gezet?

Dan ga ik relaxen en dan lijkt het of ik in een zwembad ga zwemmen. Mijn lichaam voelt de ruimte en de relaxtheid. Niet de beperkingen als: zou het koud zijn? Hoeveel slagen maak je? Maar de mogelijkheden. Ik voel het contact met het water en ik beschrijf wat ik voel.

Heb je inspiratiebronnen?

Ja, Sergej Yesenin die uit een dorp kwam en daarna naar Moskou ging. Hij schrijft over het verlangen naar de natuur en vindt het moeilijk tussen het beton te leven. Hij schrijft ook over de schoonheid van de rust en stilte en daar schrijf ik zelf ook over. Yesenin was de laatste dichter-dorpeling in Moskou. Dat maakte hem zo ongelukkig dat hij uiteindelijk zelfmoord heeft gepleegd.

Jouw moeder is heel belangrijk voor je en je dicht ook over haar.

Ja, nadat ik wegging uit Irak heb ik haar nooit meer gezien. De nacht dat ik wegging had mijn moeder de hele nacht gehuild. Er is een Koerdische traditie bij een afscheid: de moeder leegt een emmer water achter degene die vertrekt. Mijn moeder leegde de emmer achter mij en ik twijfelde of de emmer gevuld was met kraanwater of met haar tranen.

Een gedicht van Baban

Het gedicht doet mij denken aan vluchtelingen, zoals nu actueel is. Een zin begreep ik niet en Baban vertelde mij dat het gaat om een verloren gegane liefde. Wat vind jij er van? Het gedicht komt uit zijn meest recente bundel Licht onbekend.

Baban treedt ook op met muzikant Monir. Ze zijn landgenoten, beide gevlucht uit Irak. Bekijk Monir en Baban: eerst alleen muziek, dan het gedicht ‘Zwemvlucht’, dan een verhaal met uitleg over de vlucht naar Nederland.